6 e 13 de xullo: desacaciación en Lentille e restauración do entorno da Aula da Natureza de Froxán
Despois das 5 intervencións simultáneas do pasado 8 de xuño, as Brigadas deseucaliptizadoras prepáranse para dúas novas intervencións no mes de xullo: en Lentille (Cenlle) e Froxán (Lousame).
En Lentille, Cenlle (Ribeiro) imos novamente da man da Asociación Veciñal de Lentille para atacar a invasión de mimosa (Acacia dealbata) que sofre a comarca. Nesta roga continuaranse os traballos iniciados nas intervencións de 2018 e 2019 tanto no monte comunal do lugar como en parcelas colindantes. A intervención manual terá como obxectivo eliminar os pés de acacia mantendo as árbores autóctonas que conseguiron sobrevivir (carballos, érvedos, etc.). Será a última intervención no Ribeiro ata o mes de novembro, para evitar o periodo de proliferación da vespa velutina. O punto de encontro é o estacionamento do Souto ás 9:30 h, e dende aí iráse á pé (10 minutos) ata a zona de intervención. Para vos apuntar, é preciso enviar un correo electrónico ao Paulo ata (como moi tarde) o mércores 3 de xullo: paulovaamonde@gmail.com
En Froxán, Lousame (Barbanza) esta será unha roga ben especial, centrada na recuperación do entorno na Aula da Natureza da Área Conservada pola Comunidade Local de Froxán. Os traballos centraranse na conservación dun antigo edificio de 1940 que se está recuperando como centro de educación ambiental e da súa contorna, onde se continúa eliminando acacia negra (Acacia melanoxylon). Na parte da tarde teremos romaría no Chán de Avelán e un roteiro de recuperación da memoria histórica e ambiental da contorna. A hora de encontro son as 9:30 no punto que será anunciado. Para vos apuntar, é preciso enviar un correo electrónico a Iolanda ata (como moi tarde) o mércores 10 de xullo: brigadas@verdegaia.org
Vémonos no monte!!
8 de xuño: rogas simultáneas en Ferrol, Froxán, Lentille, Rebordelo e Corcubión
Para por en destaque a semana do Día Mundial do Ambiente, as Brigadas Deseucaliptizadoras lanzan unha ofensiva simultánea ao eucalipto e á acaia por todo o país, en coordinación coa II Deseucaliptización Simultánea que se organiza desde a rede de colectivos Cousa de Raíces. Así, para o sábado 8 de xuño convócanse rogas no monte do Calexón, en Valón (Doniños, Ferrol), na Área Conservada pola Comunidade de Froxán (Vila Cova, Lousame), no monte de Lentille (Cenlle), no monte veciñal en man común de Rebordelo (Cotobade) e no Monte Cambeiro (Corcubión).
En todos os casos as intervencións realizaranse pola mañá e as organizacións e persoas afitrioas ofrecerán un xantar de albaroque a todas as voluntarias participantes. O límite para anotarse en cada unha das intervencións é o mércores 5 de xuño, sendo imprescindíbel para planificar a loxística das accións e comidas. Desta volta, e polo carácter simultáneo das intervencións, cada brigadista (que ten que estar previamente inscrita como brigadista) debe anotarse antes da data límite directamente coas anfitrioas de cada unha das accións:
- Doniños (Ferrol): Fernando, feryanezmarcelin@gmail.com
- Froxán (Lousame): Iolanda, brigadas@verdegaia.org
- Lentille (Cenlle): Paulo, paulovaamonde@gmail.com
- Rebordelo (Cotobade): Jose, adegavigo@adega.gal
- Amarelle (Corcubión): Fran, fransanlopez65@gmail.com
Serán en cada caso as anfitrioas locais as que confirmarán a inscrición, porán en contacto persoas de lugares próximos para compartir viaxe e darán as indicacións precisas sobre o punto e hora de encontro para o inicio dos traballos. Se ben as afitrioas achegarán a comida e a ferramenta, cada persoa deberá traer as súas luvas e agradécese que quen poida traer o seu propio machado ou fouce o faga 🙂
Estas accións simultáneas son posíbeis grazas á implicación das distintas entidades e persoas locais afitrioas: CMVMC de Froxán, Montescola, Asociación Veciñal de Lentille, CMVMC de Rebordelo e Fernando Martínez.
O Calexón en Valón (Ferrol)
O monte do Calexón atópase en Valón xusto na cabeceira do val de Doniños, dende o monte vese todo o val, o lago de Doniños e nos días claros mesmo as illas Sisargas, sen embargo é un área moi castigada polas repoboacións de eucaliptos, o abandono das actividades tradicionais e as obras de acceso ó porto exterior de Ferrol; pero á vez trátase dun lugar moi visible pola veciñanza da comarca por atravesalo a estrada que conduce ás praias de Doniños e san Xurxo, así como o camino vello de Valón á igrexa de Doniños, o que pode darlle máis repercusión e visibilidade á actuación das brigadas. A zona de intervención é unha parcela de titularidade privada de case 1 hectárea, na que se queren recuperar os valores ambientais e paisaxísticos. A acción consistirá en machacar rebrotes dos eucaliptos que xa foron retirados para realizar no próximo inverno unha plantación recuperando especies nativas.
O punto de encontro é o estacionamento do restaurante “El Gallo” en Valón ás 9:00 h, e dende aí iráse á
pé (5 minutos) ata a zona de intervención.
Área Conservada pola Comunidade de Froxán (Lousame)
Os traballos na Área Conservada pola Comunidade Local de Froxán, en Lousame, recoñecida como ICCA (Indigenous and Community Conserved Areas) polo programa das Nacións Unidas para o Ambiente, centraranse desta volta en consolidar a eliminación de rebrotes de eucalipto e arricando de novos eucaliptos nacidos de semente nun hábitat de bosque de ribeira. Nesta pequena zona coexisten os hábitats naturais prioritarios 5230* e 91E0* así como o hábitat 9230 e covas con importantes colonias de morcegos de ferradura, unha especie incluída no catálogo galego de especies ameazadas. Na mesma zona observáronse outras especies incluidas no mesmo catálogo, como Dryopteris guanchica, Chioglossa lusitanica, Rana iberica, Schistostega pennata, etc.
O punto de encontro é unha esplanada ao pé dun eucalipto perto da aldea ás 9:30 h, e dende aí iráse á
pé (10 minutos) ata a zona de intervención.
Montes de Lentille (Cenlle)
Botámonos novamente ao monte na aldea de Lentille, concello de Cenlle (Ribeiro) para atacar a invasión de mimosa (Acacia dealbata) que sofre a comarca, da man da Asociación Veciñal de Lentille. Nesta roga continuaranse os traballos iniciados nas intervencións de 2018 e 2019 tanto no monte comunal do lugar como en parcelas colindantes. A veciñanza está empeñada en recuperar os valores naturais da aldea así como o patrimonio cultural asociado como os canais e pozos de rego antigos e paisaxe de socalcos. A intervención manual terá como obxectivo eliminar os pés de acacia mantendo as árbores autóctonas que conseguiron sobrevivir (carballos, érvedos, etc.).
O punto de encontro é o estacionamento do Souto ás 9:30 h, e dende aí iráse á pé (10 minutos) ata a zona de intervención.
Montes de Rebordelo (Cotobade)
Na CMMC de Rebordelo no concello de Cerdedo-Cotobade, continuaranse cos traballos nunha nova roga que se centrará nunha área do territorio que sufriu o desastre ambiental da vaga de lumes de outubro de 2017. Continuaránse consolidando os traballos da roga anterior realizando a corta e retirada da madeira queimada, principalmente eucaliptos de pequeno porte e o control dos retoños dos mesmos. Tamén realizaremos tarefas de descasque nas masas próximas desta especie que non foron afectados polo lume, para progresivamente eliminala da zona.
O punto de encontro é a Casa do Pobo de Rebordelo ás 9:30 h, e dende aí iráse á pé (10 minutos) ata a zona de intervención.
Monte Cambeiro (Corcubión)
En setembro de 2018 a Asociación “Boca de Sapo” botouse ao monte para eliminar eucaliptos dunha parcela denominada “Monte Cambeiro”, actualmente de titularidade municipal. A parcela de 7.586 metros cadrados encóntrase no lugar de Amarelle, máis a apenas 250 metros da vila. “Boca de Sapo”, unha asociación eco-social e cultural, sen ánimo de lucro, está plenamente implicada na restauración e conservación ambiental dos espazos naturais de Corcubión eliminando os factores que supoñén unha ameaza á biodiversidade do bosque húmedo atlántico galego.
Os datos da intervención serán comunicados directamente polos organizadores.
Roga desacaciadora dupla no Ribeiro, 20-21 de abril
Despois do éxito do golpe á acacia do pasado 23-F, na fin de semana do 20 e 21 de abril temos convocada roga desacaciadora dupla en Lentille (concello de Cenlle) e Ridimoas (concello de Beade), a cada unha das vertentes do río Ávia. A primeira intervención organízase o sábado 20 de abril coa Asociación Veciñal de Lentille, e retomará os traballos de eliminación de mimosa (Acacia dealbata) tanto no monte comunal do lugar como en parcelas colindantes. A segunda terá lugar o domingo 21 de abril no espazo natural custodiado pola Asociación cultural e ecolóxica Ridimoas en Beade.
Como sempre, para participar nestas accións é imprescindíbel en primeiro lugar estar inscrita como Brigadista no proxecto, o que se pode facer por medio deste formulario, e ademais de indicar o compromiso expreso de acudir á convocatoria do 20 ou 21 de abril mediante correo a brigadas@verdegaia.org A intervención do sábado ten un límite máximo de 50 brigadistas, máis a do domingo estará limitada a 14 persoas, que serán inscritas por rigurosa orde de inscrición. Por iso, agradecemos especialmente que vos apuntedes canto antes (e en todo caso antes ata o día 16 de abril!) para facilitar a organización loxística das dúas xornadas.
En ambos os dous casos, comezaremos os traballos ás 10 da mañá e pararemos para o albaroque por volta das 14:30, regado cos excelentes viños e licores do Ribeiro aos que nos ten (mal) acostumadas a Brigada da comarca. A roga non se suspenderá en ningún caso, MESMO QUE CHOVA (!), polo que vinde preparadas por se fai mal tempo: non existe tempo ruín, só roupa inadecuada. Se tedes reparos en vir a unha brigada mollada aforrade a empada 😉 Despois do albaroque, na parte da tarde, tanto na intervención do sábado como na do domingo, haberá convivio e a posibilidade de visitar o patrimonio natural e cultural que están a por en valor tanto a Asociación Veciñal de Lentille como a Asociación Ridimoas.
1ª Brigada deseucaliptizadora en familia
O domingo 31 de marzo a Área Conservada pola Comunidade Local de Froxán, en Lousame, recoñecida como ICCA (Indigenous and Community Conserved Areas) polo programa das Nacións Unidas para o Ambiente, acollerá a 1ª Brigada deseucaliptizadora en familia, aberta a todas as idades máis con actividades pensadas especialmente para as máis cativas, da man das trasnas e bruxa do Monte de Froxán, e que finalizarán cun toque de maxía.
As actividades para as familias comezarán (con puntualidade absoluta) ás 16:00. Mesmo así, teremos un espazo habilitado para todas aquelas familias que queirades vir antes e mesmo aproveitar para comer en Froxán. A merendola corre por conta das trasnas e bruxa. As crianzas terán a oportunidade de plantaren unha árbore frondosa nativa nas zonas deseucaliptizadas polas Brigadas durante as intervencións de 2018.
Para participar nesta actividade é necesario que as persoas adultas estexan apuntadas como Brigadistas, o que se pode facer por medio deste formulario, e ademais indicaren ata (como moito tardar) o 28 de marzo cantos adultos e cantas crianzas virán mediante un correo electrónico a brigadas@verdegaia.org Isto é especialmente importante para garantir que teñamos árbores para todas as crianzas.
Todas as crianzas deben vir acompañadas dunha persoa adulta (ou de varias!), que se responsabilizará en todo momento polas cativas.
Deseucaliptización simultánea no Día Mundial dos Bosques
A rede a prol do bosque galego, Cousa de Raíces, na que se integran Verdegaia e outras entidades colaboradoras das Brigadas Deseucaliptizadoras, ven de facer un chamamento a celebrar o Día Mundial dos Bosques cunha “Deseucaliptización Simultánea” por toda Galiza. Esta plataforma, conformada por máis de 60 entidades, convida a centros educativos, colectivos, asociacións, plataformas e particulares a promover iniciativas de eliminación de eucaliptos e doutras plantas invasoras dos montes galegos durante a vindeira semana, con motivo do Día Internacional dos Bosques.
O vindeiro xoves, 21 de marzo, é o Día Mundial Forestal ou dos Bosques, declarado así pola Asemblea Xeral das Nacións Unidas para homenaxear a importancia de todos os tipos de bosque e xerar conciencia ao respecto, no plano individual e colectivo, instando tamén ás administracións públicas a promover iniciativas que favorezan, protexan e respalden os bosques. Estes achegan á sociedade múltiples beneficios: mitigan o cambio climático, reteñen carbono, favorecen a provisión de auga, xean biodiversidade e paisaxe, son fundamentais para a conservación da natureza, ofrecen oportunidades para o desenvolvemento económico e son fundamentais para a vida.
O lema escollido este ano polas Nacións Unidas para celebrar o Día Mundial Forestal é “Aprende a amar o bosque”, mais consideramos que o primeiro será distinguir o que é un bosque do que non o é. Mentres que un “bosque” é un ecosistema natural complexo, dominado por especies arbóreas e a súa vexetación acompañante, no que habitan animais, fungos e microorganismos entre os que se establecen interrelacións perdurables no tempo; unha “plantación forestal” é un conxunto de árbores normalmente uniformes que se plantan unicamente polo seu interese comercial, e que adoita estar formado por especies alóctonas que non establecen interrelacións perdurables coas especies autóctonas. As plantacións de especies alóctonas (nomeadamente, as invasoras e dominantes) causan un forte impacto negativo sobre as especies forestais propias, o solo, os cauces fluviais, a biodiversidade e contribúen a favorecer os incendios forestais. É caso das superficies ocupadas co xénero Eucalytus, que a día de hoxe xa supera as 500.000 hectáreas, o que representa o 17% do total da superficie galega.
LISTA PROVISIONAL DE ACCIÓNS DE DESEUCALIPTIZACIÓN
Na táboa de abaixo, indicamos algunhas das propostas que xa se sumaron á “Deseucaliptización Simultánea 2019” de Cousa de Raíces, e nas que xa te podes apuntar para participar, contactando coas entidades promotoras a través dos teléfonos e mails que se sinalan.
Tamén podes consultar estes datos premendo sobre as localizacións das accións que se sinalan no mapa preliminar da “Deseucaliptización Simultánea 2019”: https://drive.google.com/open?id=1MgSqHOhuNT-w2PDZvQDV_E-oKXDSE2nH&usp=sharing
Imos deseucaliptizar o país!!! Vémonos no monte!
Colabora coas Brigadas Deseucaliptizadoras facéndote cun exemplar da novela «O Coala»
Na procura de dar continuidade ao traballo feito até agora polas Brigadas Deseucaliptizadoras, en Verdegaia queremos anunciar e agradecer a iniciativa de Daniel Ugarte, autor da novela O Coala, recentemente publicada por Edicións Do Peirao. Daniel ofreceuse a doar ao proxecto das Brigadas un euro por cada exemplar da novela vendido.
“Pareceume un bo xeito de vincular a obra coa realidade na que se insire”, explicounos Daniel. “Tamén de darlle visibilidade, claro. Tanto á novela como ao problema forestal que temos en Galicia.” O Coala conta a historia de Thomas Reed, un mozo galés que se traslada coa súa familia a Galicia para traballar como profesor de inglés nun colexio privado de Santiago de Compostela. Pouco despois da súa chegada, Thomas será testemuña dun acontecemento que crebará a convivencia da sociedade galega en tempos de crise: a misteriosa aparición dun coala nunha antiga carballeira, transformada agora en eucaliptal.
“A miña intención era parodiar a relación que temos as galegas e os galegos coa nosa lingua, co territorio, coa nosa cultura, en suma. E quería tamén que todo iso fose presentado desde os ollos dun estranxeiro, para conseguir certa distancia e non caer en visións excesivamente simplificadoras da realidade”, relata o autor.
Desde as Brigadas Deseucaliptizadoras saudamos esta proposta na que o patrimonio natural e cultural danse a man e animámosvos a que coloquedes O Coala na vosa lista de próximas lecturas. A novela xa está dispoñíbel na páxina web de Do Peirao e pronto o estará tamén en librarías de toda Galicia. Para animarvos a coñecer tanto o tema como o tono da novela, Daniel partilla en exclusiva coas Brigadas dous capitulos do inicio do libro.
O 23 de febreiro súmate á desacaciación do Ribeiro!
O sábado 23 de febreiro botámonos novamente ao monte na aldea de Lentille, concello de Cenlle (Ribeiro) pra atacar a invasión de mimosa (Acacia dealbata) que sofre a comarca. Nesta roga continuaranse os traballos iniciados no mes de maio de 2018 nunha zona que levaba en estado de abandono desde a década de 1970. Os actuais propietarios pretenden recuperar os valores naturais da mesma así como os canais e pozos de rego antigos, coa súa biodiversidade asociada. A intervención manual terá como obxectivo eliminar os pés de acacia mantendo as árbores autóctonas que conseguiron sobrevivir (carballos, érvedos, etc.).
Para participar nesta acción é imprescindíbel en primeiro lugar estar inscrita como Brigadista no proxecto, o que se pode facer por medio deste formulario, e ademais de indicar o compromiso expreso de acudir á convocatoria do 23 de febreiro mediante correo a brigadas@verdegaia.org Á vista do número de ausencias inxustificadas na intervención do pasado 2 de febreiro en Froxán, agradecemos que aquelas brigadistas que non poidan garantir a súa asistencia se absteñan de apuntarse, dado o gasto e desperdicio de comida que supoñen as cancelacións ou inasistencias. A data límite para apuntarse é o 18 de febreiro para poder organizar ben a comida e demais loxística.
Comezaremos os traballos ás 10 da mañá e pararemos para o albaroque por volta das 14:30, regado cos excelentes viños e licores do Ribeiro aos que nos ten (mal) acostumadas a Brigada da comarca. A roga non se suspenderá en ningún caso, mesmo que chova, polo que vinde preparadas por se fai mal tempo: non existe tempo ruín, só roupa inadecuada. Se tedes reparos en vir a unha brigada mollada aforrade a empada 😉 Despois do albaroque, na parte da tarde, haberá convivio e a posibilidade de visitar a área conservada pola Asociación Ridimoas, do outro lado do val, que será escenario da próxima intervención das brigadas.
2 de febreiro: 1000 árbores autóctonas para Froxán
O día 2 de febreiro celebramos o Día Mundial das Zonas Húmidas, que conmemora a adopción en tal día do ano 1971 da Convención RAMSAR para a protección dos humedais. Durante 2018 varias intervencións das Brigadas centráronse na eliminación de especies exóticas invasoras da contorna da zona húmida de “Campo de Lamas” e o 2 de febreiro facilitaremos a recuperación do bosque nativo nesta zona da Área Conservada pola Comunidade Local de Froxán, en Lousame, recoñecida como ICCA (Indigenous and Community Conserved Areas) polo programa das Nacións Unidas para o Ambiente.
A intervención guíase por un plan de xestión e recuperación ambiental que foi seleccionado como un dos catro casos piloto para a guía “Cómo planificar los proyectos de custodia para adaptarse al cambio climático en las regiones vulnerables de España”, e que podedes coñecer en detalle aquí. Segundo un estudo elaborado por investigadoras da Universidade de Santiago de Compostela, Campo de Lamas é unha turbeira mineroxénica mixta de alveolo e de surxencia e, como tal, un importante reservorio de carbono.
Como sempre, ademais de estar previamente inscritas como brigadistas, para vos anotar para esta roga precisades enviar un correo electrónico a brigadas@verdegaia.org até o dia 29 de xaneiro. Todas a brigadistas participantes deberán estar puntualmente en Froxán ás 9:30, no punto de encontro habitual e finalizaremos ás 14:00 para gozar xuntas do xantar de albaroque. Lembrade que roga non se suspenderá en caso de chuva ou outras inclemencias: non existe tempo ruín, só roupa inadecuada 😉
Nesta ocasión, queremos agradecer especialmente o apoio da European Outdoor Conservation Association polo seu apoio continuado á recuperación da ICCA Froxán do viveiro VIFORSA, por facer unha xenerosa doazón de planta autóctona identificada para restaurar as zonas degradadas por especies exóticas invasoras.
Vémonos no monte o 2 de febreiro!
«Deseucaliptización» é a Palabra do Ano 2018
Durante o alboroque da roga deseucaliptizadora celebrada en Froxán o pasado 8 de decembro, alguén propuxo que deseucaliptización era a palabra do ano. E desde logo para toda a xente implicada nas Brigadas foino! Tamén se propuxo, medio en serio, medio a brincadeira, que se debía propor formalmente na iniciativa “Palabra do Ano” do Portal das Palabras. Dito e feito. Unha semana despois, e grazas ás vosas propostas, “deseucaliptización” foi seleccionada como unha das 6 finalistas.
Logo veu unha votación pública aberta que finalizou o 25 de decembro. Deseucaliptización sumou 3.114 votos, máis da metade dos 5.724 votos emitidos, e así foi proclamada hoxe “Palabra do Ano 2018”. A propia “proclama” revela o que hai detrás deste resultado e de iniciativas como as Brigadas deseucaliptizadoras: “a vencedora apela ao desexo de recuperación da masa forestal autóctona cando a plantación e reforestación indiscriminada dos eucaliptos provoca cada vez máis rexeitamento, tanto pola pegada que deixan na paisaxe como polo seu impacto na biodiversidade e outros problemas asociados á súa proliferación“. Nesta ligazón podedes saber máis sobre a orixe desta palabra e na web das Brigadas recompilamos todas as noticias sobre as Brigadas aparecidas desde o pasado mes de abril.
Para o celebrar e axudar a levar esta palabra aínda máis lonxe en 2019, vimos de por en andamento unha campaña de micromecenado en Teaming a través da cal calquera persoa pode facer unha doazón mensual recurrente de 1 euro ao longo do próximo ano. As doazóns axudarán a sufragar os gastos de seguros (responsabilidade civil e accidentes), adquirir árbores e ferramentas para as intervencións, dotar ás brigadas de equipos de seguranza e protección (roupa anticorte para motoserristas, luvas, …) e sufragar os albaroques cos que se premia o esforzo das brigadistas. A plataforma Teaming non aplica ningunha comisión, de modo que o 100% das doazóns van directamente para as brigadas e, ademáis, implican unha deducción fiscal de ata 50% no IRPF (i.e, a túa doazón de 12 euros anuais desgravará 6 euros na declaración do IRPF). Agradecemos que nestas datas convidedes ás vosas coñecidas e amigas a apoiar o proxecto das Brigadas, facéndose brigadistas, achegando novos terrenos ou facendo doazóns.
Deseucaliptizamos a senda arqueolóxica de Amoedo o 12 de xaneiro
As Brigadas deseucaliptizadoras estréanse no Monte Veciñal en Man Común de Amoedo (Pazos de Borbén) o 12 de xaneiro. As zonas a deseucaliptizar están enmarcadas nunhas 30 hectáreas, aínda que as actuacións centraranse no entorno da Senda Arqueolóxica de Amoedo, que comezou a súa andaina no 2011 e que pon en valor máis de 80 petróglifos e 20 mámoas. Para a intervención da Brigada do día 12 de xaneiro é imprescindíbel estar puntualmente ás 09:30 na Casa Cultural de Amoedo, sendo necesario apuntarse ata o día 8 de xaneiro. Despois da comida de albaroque e se o tempo acompaña e temos guía, realizaremos un roteiro pola propia senda arqueolóxica e descubriremos o importantísimo patrimonio que acolle.
As parcelas que serán obxecto da intervención están situadas fóra dos núcleos poboacionais e caracterízanse por un terreo chan ou con desniveis suaves na súa maior parte. O estado actual das mesmas e de “semidesertificación” acusado de niveis altos de erosión en algúns puntos ou de monte raso noutros debido aos incendios de 2017, incendios que xa sufrira a mesma Comunidade no 2006. O peor destes incendios é que os eucaliptos se expanden con forza polas zonas onde antes non había ou había poucos, xa que no 2006 xa se realizara unha retirada desta especie invasora-pirófila-pirófita dos montes de Amoedo.
As zonas comprendidas entre Cepeda e Amoedo, que comprendern a bacía húmida de Valongo e As Laghoas entre os montes da Serra e o Buxel, así como as chás e outeiros dos montes do Pedroso e do Espiño, con lugares como A Matanza, A Rabadeira, Veighiña Longa, Léghoa Seca ou o Regheiriño polo norte, representan un valor arqueolóxico e natural extraordinario. Entre os elementos etnográficos destacan tamén o Foxo do Lobo no río Alvedosa, así como un grupo importante de construcións do ciclo da auga que comprenden pozas, regos, levadas, muíños, lavadoiros e fontes. Todos eles reflexo da asisada organización do complexo rural agrogandeiro galego sen solución de continuidade neste novo século.
