22 de setembro, día europeo das comunidades sustentábeis, roga en Froxán
O día 22 de setembro celebramos o Día Europeo das Comunidades Sustentábeis, que procura por en destaque as iniciativas locais de todo o continente que fan frente ao cambio climático e á crise ecolóxica, xunto co Día Internacional de Combate frente aos monocultivos forestais que se celebra todos os anos o 21 de setembro. As Brigadas deseucaliptizadoras xunto coa Comunidade do Monte Veciñal en Man Común de Froxán e a Sociedade Histórica e Cultural Coluna Sanfins súmanse a este chamado cunha nova roga e albaroque na Área Conservada pola Comunidade Local de Froxán, en Lousame, recoñecida como ICCA (Indigenous and Community Conserved Areas) polo programa das Nacións Unidas para o Ambiente. Como sempre, despois dos traballos colectivos no monte (roga), premiarase as brigadistas asistentes cun xantar de convivio (albaroque).
Os traballos nesta xornada centraranse na eliminación de rebrotes de eucalipto dun hábitat de interese comunitario 9230 de Carballeiras galaico-portugueses con Quercus robur e Quercus pyrenaica, que foi obxecto de traballos de restauración no pasado inverno e primavera coa plantación de miles de pés de frondosas nativas mediante a campaña de micromecenado “No corazón unha árbore” e onde se continuará traballando no próximo inverno co apoio da European Outdoor Conservation Association. Continuaremos os traballos na parte alta do monte, removendo especies exóticas da zona húmida higro-turbosa de “Campo de Lamas”, un proxecto de recuperación ambiental seleccionado como un dos catro casos piloto para a guía “Cómo planificar los proyectos de custodia para adaptarse al cambio climático en las regiones vulnerables de España”, e que podedes coñecer en detalle a través do Anexo A1 da guía.
Os traballos en Froxán comezarán no monte ás 10 da mañá, máis é imprescindíbel estar puntualmente no punto de encontro (que será comunicado ás persoas inscritas) ás 9:30 para irmos xuntas á zona da intervención. Para participar nesta acción é necesario en primeiro lugar estar inscrito como Brigadista no proxecto, o que se pode facer por medio deste formulario, e ademais de indicar o compromiso expreso de acudir á convocatoria de 22 de setembro mediante un correo electrónico a brigadas@verdegaia.org Agradécese que nos notifiquedes se tendes algún requerimento alimentario especial para tentar que no albaroque haxa algo para vós. A data límite para apuntarse é o 16 de setembro para poder organizar ben a comida e demais loxística.
Crónica (visual) da Brigada de Corcubión
O verdadeiro heroísmo consiste en trocar os anceios en realidades, as ideias en feitos.
A. Daniel Rodríguez Castelao
O primeiro día de setembro a Asociación “Boca de Sapo” levou a cabo a roga inaugural das Brigadas deseucaliptizadoras na Costa da Morte, cunha intervención de eliminación de eucaliptos nunha parcela denominada “Monte Cabeiro”, actualmente de titularidade municipal. A parcela de 7.586 metros cadrados encóntrase no lugar de Amarelle, máis a apenas 250 metros da vila, que sofreu importantes vagas de lumes no pasado. Con esta actuación, “Boca de Sapo”, unha asociación eco-social e cultural, sen ánimo de lucro, pretende implicarse na restauración e conservación ambiental destes espazos naturais de Corcubión, nun proxecto que terá continuidade no tempo e que non só implicará a supresión de especies exóticas invasoras se non que traballos de consolidación e rexenerado natural das árbores autóctones presentes e a plantación de novas árbores para aumentar a diversidade biolóxica destes espazos.
Primeira roga en Corcubión impulsada por Boca de Sapo
O próximo sábado 1 de setembro a Asociación “Boca de Sapo” realizará a primeira intervención da brigada local de Corcubión eliminando eucaliptos dunha parcela denominada “Monte Cabeiro”, actualmente de titularidade municipal. A parcela de 7.586 metros cadrados e encóntrase no lugar de Amarelle, máis a apenas 250 metros da vila. Con esta actuación, “Boca de Sapo”, unha asociación eco-social e cultural, sen ánimo de lucro, pretende implicarse na restauración e conservación ambiental dos espazos naturais de Corcubión eliminando os factores que supoñén unha ameaza á biodiversidade do bosque húmedo atlántico galego.
Para iso, Boca de Sapo presentou de maneira pública no Concello de Corcubión, a través do seu regulamento de Participación Cidadá (aprobado na sesión plenaria do 26 de marzo de 2015 e publicado no BOP o 25 de maio de 2015) e de xeito extensivo a toda a cidadanía, unha moción para a declaración de Corcubión como “Concello Libre de eucaliptos”. A devandita moción foi aprobada polo pleno do Concello en novembro do 2017 pola maioria dos grupos políticos coa abstención do partido do PACOR. Esta parcela de Monte Cabeiro pretende ser a primeira na que actúe a Brigada de Boca de Sapo, nun proxecto a longo prazo que irá aumentando as superficies de actuación.
Para colaborar coa Brigada local das Brigadas deseucaliptizadoras que promove a Asociación Boca de Sapo en Corcubión podedes entrar en contacto co colectivo por medio do seu Facebook ou enviando un correo ao email das Brigadas.
Crónica: Comezan as Brigadas deseucaliptadoras en Rebordelo
O pasado 18 de agosto tivo lugar a primeira xornada de participación das brigadas deseucaliptizadoras no monte comunal de Rebordelo. A zona de actuación corresponde a un proxecto de custodia comunitaria do territorio posto en marcha pola comunidade co fin de crear unha franxa de protección e conservación que protexerá a aldea ademais de preservar os recursos ecosistémicos e o seu patrimonio ambiental.
En total fomos 19 voluntarias e voluntarios, que con moita enerxía, comezamos a xornada facendo unha cadea para arrincar os retoños de semente, na zona afectada polos incendios de 2017, nas vindeiras rogas procederemos a corta e retirada da masa de eucaliptos queimados de pequeno porte que predomina nesa área.
Logo desta intervención, desprazámonos a unha carballeira en fase de consolidación, que contén masas de colonización de eucalipto. Nesta área empregamos a técnica de descasque, arrincando a cortiza da árbores desde o chan até o metro e medio de altura. Con esta técnica conseguimos a morte do eucalipto, xa que reduce a súa taxa de crecemento co fin de destinar os seus recursos á cicatrización do tronco. Desta forma evítase a produción de semente, e xeramos unha vía de entrada para fungos e patóxenos, evitando así a posibilidade de retoño da planta xa que de producirse estes, serían demasiado débiles para aguantar as xiadas do inverno e a presión do gorgollo.
Este método, empregado xa na comunidade con experiencias positivas (a árbore morre no prazo dun ano, momento en que retiramos o tronco seco) presenta a vantaxe que durante o proceso de seca, séguese mantendo parte da cuberta arbórea, polo que evitamos o crecemento da matogueira ata a retirada definitiva do tronco, evitando o esforzo e gasto que supón facer accesibles estas áreas illadas dentro das toxeiras que predominan nesa zona de transición entre estadios de sucesión ecolóxica. Ademais a retirada posterior do tronco e menos lesiva para o estrato arborescente e as árbores que están próximas e queremos conservar, xa que se reduce seu peso e a superficie de copa e ramas secundarias, son moito menos extensas e máis lixeiras no momento da súa retirada, provocando menos danos no seu abatemento e facilitando a retirada de xeito manual.
Finalizada a xornada de traballo celebramos o albaroque na casa do pobo de Rebordelo, desfrutando da comida e do grupo de participantes, de conversas, de intercambio de experiencias que logo dunha longa sobremesa rematamos cun pequeno roteiro polo sendeiro do Sabugueiro e unha tarde no río na praia fluvial de Carballedo.
Moito traballo en marcha, moito por facer, mais comezamos un proxecto de intervención motivador grazas a participación de persoas que adican o seu tempo e enerxía a facer estas cousas posibles. Por iso moitas grazas os que participastes e vos agardamos para vindeiras convocatorias, a seguinte 13 de Outubro voltarán as brigadas a Rebordelo.
Grazas voluntarias e voluntarios.
18 de agosto, as Brigadas toman Rebordelo
O día 18 de agosto as Brigadas deseucaliptizadoras inician os seus traballos coa Comunidade do Monte Veciñal en Man Comñun de Rebordelo, nas terras de Cotobade. A Comunidade de Rebordelo está comprometida na aposta por un novo modelo de relación co medio, sostible con criterio ambiental e baseado na multifuncionalidade onde se valorice o patrimonio e os recursos ecosistémicos que nos prove o noso monte. Para participar nesta acción, que comezará ás 10 da mañá, cumpre enviar un correo electrónico a brigadas@verdegaia.org confirmando a participación ata o día 12 de agosto (ademais de estar previamente inscrita como brigadista). Desde xeito
A proposta de traballo para o próximo 18 de agosto sitúase nunha zona do territorio comunitario que foi invadida por eucaliptos colonizando espazos de matogueira e parte dunha carballeira de gran extension pero en distintas fases de desenvolvemento. Esta área viuse afectada pola vaga de lumes de 2017 co drama acontecido nesa noite negra que nos visitou “Ophelia”. Isto, ademais de supor un duro golpe á Comunidade, que perdeu varios cultivos silvicolas de piñeiro, próximos á corta e sustitución por frondosas, deixou a Comunidade, que ocupa 300 hectáreas, nunha situación difícil.
A Comunidade de Rebordelo quere crear unha Área de Conservación dentro da comunidade que ocuparía dous terzos da superficie, adicada á conservación ambiental e uso público, xerando un cordón de proteción de frondosas que protexa a aldea como ata agora da triste realidade do lume. Nesta área atópanse os nosos abastecementos de auga, as zonas de produción micolóxica e de production de castaña que se están a desenvolver. No resto do territorio estanse avaliando posibilidades doutros aproveitamentos como a apicultura ou gandaría en extensivo.
Desde a Comunidade apelouse ás Brigadas para axudar na consolidación desta área de protección, para erradicar a colonización de eucaliptos e acacias (principalmente dealbata e melanoxylom) no monte, unha vez que require traballo manual minucioso inasumible económicamente para a Comunidade, envellecida e reducida en poboación. Por iso se fai un apelo á participación nesta roga, somando o apoio das persoas que valoran o noso patrimonio e queren ser partícipes da súa conservación e rexeneración.
O territorio do Monte Veciñal de Rebordelo representa unha mostra ecolóxica e etnoráfica da paisaxe en transición entre as serras litorais e a dorsal galega. Por este motivo responde a unha biodiversidade moi particular xa que atopamos especies características de distintas faixas ecolóxicas. Serve de corredor ecolóxico entre as dúas áreas de especial conservación dentro do concello de Cotobade: O Río Lérez, ZEPVN (zona de especial protección dos valores naturais) e LIC (lugar de importancia comunitaria), que discorre polo Concello con tramos ben conservados de bosque de galería ou ameneiral ribeiro en canto á vexetación, coas correspondentes especies faunísticas asociadas ao río e ao bosque de ribeira; e a Serra do Cando, ZEPVN (zona de especial protección dos valores naturais) e LIC (lugar de importancia comunitaria), situada ao leste do Concello, dentro da Dorsal Galega, con notables extensións de matogueira xunto con pequenas carballeiras e pequenas superficies de turbeiras e torgueiras con esfagno.
O monte comunal de Rebordelo posúe os seus propios valores ecolóxicos. Neste entorno atopamos bosques de frondosas en bo estado de conservación, zona transición climática entre clima oceánico húmido e mediterraneizado. Cabe resaltar a convivencia de grande variedade especies do xénero Quercus, robur, pyrenaica, petraea, suber, segundo a altitude, alén doutras especies de frondosas, abundan as bidueiras, salgueiros, sabugueiros, castiñeiros, loureiros estripeiros etc. Especialmente resaltables serían as zonas de bosque mixto entre carballos e acibeiras que son representativas de bosques maduros e moi pouco frecuentes. Atópanse tres hátitats de tipo prioritario os xa citados coma valores do concello pero que carecían de protección e plan de usos e xestión, cousa que se está a remediar na comunidade implantando dende hai anos un novo modelo de xestión sostible e multifuncional.
Crónica deseucaliptizadora da roga de 7 de julho em Frojám
As Brigadas nasceram aqui mesmo! Em janeiro de 2017 vinte voluntárias começavam os trabalhos de deseucaliptização numa pequena faixa do monte vicinhal de Frojám, onde se pretendia facilitar a regeneração natural com carvalho e outras frondosas nativas. Numa superfície contígua, na mesma roga de fai algo mais de um ano, atacava-se uma mancha de mimosas que começava a penetrar pola linde Oeste do monte. E ainda no mês de outubro de 2017, após a corta de eucalipto realizada no verão, outra roga reflorestava os claros com espécies nativas de ribeira. Desta volta, já com as Brigadas, estava na hora de consolidar o trabalho feito.
Na faixa deseucaliptizada em janeiro de 2017 voltava a haver grossos pés de euclipto, que forom tombados à machada polas 20 brigadistas participantes na convocatória de 7 de julho, deixando intactos os carvalhos, salgueiros, sobreiras e azivros. Na zona de ribeira, os rebrotes eram ainda pequenos, ainda que muito mais numerosos, devendo machacar pé a pé. Não será a última volta, ainda que o número de “falhos” nos pés de eucalipto (por seca ou fungo) é bom indicador do avanço na boa direção. Ainda neste ano, durante o inverno, será necessária outra intervenção na zona de regenerado natural, podando os carvalhos e roçando manualmente o mato para consolidar os pés existentes.
Esta é só uma das zonas de intervenção na Área Conservada pola Comunidade Vizinhal de Frojám, na que se pretende intensificar os trabalhos de restauração ambiental durante o outono e inverno deste ano e do que vem, plantando vários milheiros de árvores nativas em zonas ganhadas ao eucalipto. A próxima roga já está programada para o dia 23 de setembro, quando se continuará consolidando o trabalho feito e machacando rebrotes de eucalipto nas zonas ganhadas a esta espécie exótica invasora nos dous últimos anos.
8 de xullo, as Brigadas súmanse á restauración do Monte de Padróns
As Brigadas Deseucaliptizadoras veñen de sumarse ao proxecto de restauración ambiental do monte veciñal en man común de Padróns, en Ponteareas, gravemente afectado polos lumes do pasado ano. Aínda que veciñas e veciños e voluntariado de fóra da parroquia veñen actuando xa de forma continuada, a primeira participación das Brigadas está programada para o domingo 8 de xullo e limitada a 10 efectivos por cuestións de loxística. Para se apuntar, compre enviar un correo electrónico ao enderezo das Brigadas.
Organizados por quendas e tarefas, veciños e veciñas das Cortellas traballan para restablecer o patrimonio natural e reparar as feridas causadas polo lume. A primeira medida urxente foi espallar palla polo monte nas zonas que máis posibilidades tiñan de erosion, facendo fincapé nas pendentes grandes e sen vexetación que quedaron desprotexidas. O segundo paso foron os traballos de limpeza parar preparar, co que se foi cortando, distintas liñas de nivel de contención buscando o nivel de pendente para impedir que baixara a terra. Posteriormente, realizáronses traballos de plantación de árbores autóctonas como bidueiros, carballos, castiñeiros, loureiro e árbores froiteiras salvaxes que, agora, ocupan algunhas zonas dos montes queimados. As brigadistas centraranse o próximo día 8 en “descubrir” as árbores que se plantaron no pasado inverno e que xa están tapadas polo fento e entutoralas (con caña de bambú que levaremos nós o día antes).
Este proxecto naceu dunha reunión de veciños que se convocou despois dos lumes de outubro de 2017 para falar de qúe podían facer os veciños para axudar ó monte. Nesta reunión acordouse entre outras cousas subir ó monte o último domingo de cada mes para facer traballos voluntarios. Dende aqueles inicios ata o de agora, foron quen de estender palla nunha gran superficie, talar zonas de pino e eucalipto que quedaban cerca das casas, repoboar estas zonas e outras con frondosas autóctonas, organizar o festival “Música polo noso Monte” (que foi un auténtico éxito) para recaudar fondos, arreglar camiños, facer cortafogos verdes, un viveiro propio, actividades cos nenos, organizar cursos relacionados co sector ambiental, etc…
7 de xullo, continuamos deseucaliptizando Froxán
O sábado 7 de xullo continúan os traballos dedeseucaliptización (e desta volta tamén desacaciación) na Área Conservada pola Comunidade Veciñal de Froxán, en Lousame. Desta volta os traballos centraranse na eliminación de rebotes de eucalipto nunha zona de bosque de ribeira na que cortaron eucaliptos e plantaron frondosas no verán e outono do ano pasado. Nesta pequena zona coexisten os hábitats naturais prioritarios 5230* e 91E0* así como o hábitat 9230 e covas con importantes colonias de morcegos de ferradura, unha especie incluída no catálogo galego de especies ameazadas. Na mesma zona observáronse outras especies incluidas no mesmo catálogo, como Dryopteris guanchica, Chioglossa lusitanica, Rana iberica, Schistostega pennata, etc.
Os traballos en Froxán comezarán ás 10 da mañá, máis é imprescindíbel estar no punto de encontro (que será comunicado ás persoas inscritas) ás 9h30 para irmos xuntas á zona da intervención. Para participar nesta acción é imprescindíbel en primeiro lugar estar inscrito como Brigadista no proxecto, o que se pode facer por medio deste formulario, e ademais de indicar o compromiso expreso de acudir á convocatoria de 7 de xullo mediante un correo electrónico a brigadas@verdegaia.org Agradécese que nos notifiquedes se tendes algún requerimento alimentario especial para tentar que no albaroque haxa algo para vós. A data límite para apuntarse é o 2 de xullo para poder organizar ben a comida e demais loxística.
Crónica da roga deseucaliptizadora do Castro de Bexo
Eran ás 9:30h do sábado 16 de xuño e comezaban a chegar ata a Cruz do Avelán voluntarios e voluntarias de toda Galicia: de Ribeira, de Compostela, de Vigo, de Vilaboa, de Ponteareas, de Ferrol, da Coruña, de Ames, de Mondariz, de Poio, de Lousame, de Ourense, de Rianxo, de Pontecesures, de Teo e por suposto de Dodro, que acudiron á roga. Joám da Brigada Deseucaliptizadora do Barbanza traía as ferramentas, ían chegando os tractores de Xurxo e de Ares de Bexo, coordinados pola A.C. Unidade Veciñal de Dodro, para transportar dende este lugar ós brigadistas, para non ateigar de vehículos as proximidades do Castro. Como nunha procesión foron os tractores cargados de xente e ilusión para afrontar o traballo, e de auga fresca e froita que a AA.VV. de San Xoán de Laíño se encargou de proveer.
Ás 10h. empezaron os traballos de eliminación de rebrotes dos eucaliptos e a baixada da rama que quedou na parte alta do castro trala corta que se fixo fai un ano.
Ás 12h. fixemos unha paradiña para refrescarnos e repoñer forzas con unha pouca froita, que tamén aproveitamos para que Carlos Otero Vilariño, arqueólogo director do proxecto, nos explicara brevemente en que consistirán os traballos no futuro e para indicar que o traballo das brigadas deseucaliptizadoras lle parece moi interesante para recuperación do patrimonio castrexo que aínda está asoballado pola presenza do eucalipto.
Despois dun magnífico traballo dos brigadistas, que deixaron completamente limpo de rebrotes e de rama todo o entorno, fixemos unha visita por todo o castro con Carlos Otero de guía que nos explicou o sentido do castro e as súas funcións, tanto en época castrexa como na altomedieval. Coas vistas á Ría de Arousa e ó tramo final do Río Ulla, os e as brigadistas preguntaban polos castrexos, as funcións das inmensas murallas, os suevos, os vikingos, o control do territorio… Moito nos prestaron as indicacións de Carlos Otero.
E rematamos cun espléndido albaroque na área recreativa da Cruz do Avelán que organizou a AA.VV. de San Xoán de Laíño.
E aínda houbo folgos para ir a ver os Petróglifos de Bouza Badín! Alá fomos unha boa cantidade de brigadistas a ver os cervos, as coviñas, os círculos concéntricos que fai mais de 4000 anos fixeron os devanceiros da zona.
Agradecer a Joám Evans, a Verdegaia, a Comunidade de Montes da Cruz do Avelán, a AA.VV. de San Xoán de Laíño e por suposto a A.C. Unidade Veciñal de Dodro que coordinou todo o operativo.
Por Xoán Xosé Vicente Franco
16 de xuño: recuperamos o patrimonio do Castro de Bexo, en Dodro
O Castro de Bexo, en Dodro, como tantos outros elementos do patrimonio cultural galego que acollen os nosos montes, encóntrase degradado e oculto pola invasión de eucalipto que non só impide o seu coñecemento e gozo pola sociedade se non que, lume após lume, converte esta paraxe única e con espectaculares vistas da ría de Arousa e brañas do Ulla nun deserto baixo aparencia verde. Por iso, o sábado 16 de xuño temos convocada unha nova roga e albaroque en Bexo, en parcería coa Asociación Cultural Unidade Veciñal de Dodro. Os traballos comezarán ás 10 da mañá, máis é imprescindíbel estar no punto de encontro (que será comunicado ás persoas inscritas) ás 9h30 para irmos xuntas á zona da intervención.
Para participar nesta acción é imprescindíbel en primeiro lugar estar inscrito como Brigadista no proxecto, o que se pode facer por medio deste formulario, e ademais de indicar o compromiso expreso de acudir á convocatoria de 16 de xuño mediante un correo electrónico a brigadas@verdegaia.org Agradécese que nos notifiquedes se tendes algún requerimento alimentario especial para tentar que no albaroque haxa algo para vós. A data límite para apuntarse é o 11 de xuño para poder organizar ben a comida e demais loxística.
O Castro de Bexo, tamén coñecido como “As Murallas” está catalogado por Patrimonio e é un dos asentamentos máis grandes de toda a zona, pola súa posición estratéxica. No último ano a Comunidade do Monte Veciñal en Man Común de Bexo ten acordado a súa recuperación, redactando un proxecto de xestión arqueolóxica que inclúe a erradicación do eucalipto en todo o seu perímetro. Tamén nos últimos anos se realizaron varias intervencións de retirada desta especie, adicándose esta roga a machacar os brotes de rexenerado que saíran despois da última corta. As seguintes cortas están pendentes das preceptivas autorizacións.
Finalizados os traballos, ofrecerá unha presentación e visita guiado do castro o arqueólogo Carlos Otero-Vilariño, responsábel polo proxecto de xestión arqueolóxica deste xacemento e co-editor da “Atlas arqueolóxico da paisaxe galega”.